Bộ Luật Hammurabi – Những Quy Định Y Khoa Đầu Tiên Trong Lịch Sử Nhân Loại
Khi sử gia Hy Lạp Herodotus đến Babylon vào thế kỷ 5 TCN, ông từng viết rằng ở đây… không hề có bác sĩ, và người bệnh chỉ được mang ra chợ hỏi lời khuyên từ người từng mắc bệnh tương tự. Thế nhưng, thực tế khảo cổ học và lịch sử đã chứng minh điều ngược lại: vùng Lưỡng Hà (Mesopotamia) có một truyền thống y học phức tạp, với cả phương pháp chữa bệnh thực nghiệm lẫn tín ngưỡng, phép thuật.
Minh chứng quan trọng nhất chính là Bộ luật Hammurabi – bộ luật thành văn cổ nhất thế giới còn lại đến nay, được ban hành dưới triều vua Hammurabi (1792–1750 TCN), người nổi tiếng hơn nhờ pháp luật thay vì các chiến tích quân sự.
Những quy định y khoa nổi bật trong Bộ luật Hammurabi
Bộ luật chứa đựng nhiều điều khoản liên quan trực tiếp đến nghề y: bệnh tật, phẫu thuật, hộ sinh, thú y, hành nghề sơ suất. Đặc biệt, nó phân biệt rất rõ giữa thầy thuốc nội khoa (thuộc tầng lớp tăng lữ, không bị áp luật hình sự) và phẫu thuật viên (chịu trách nhiệm trước pháp luật, vì can thiệp trực tiếp vào cơ thể người bệnh).
Một số điều khoản nổi bật:
Nếu bác sĩ phẫu thuật cứu sống một lãnh chúa → được trả 10 đồng shekel bạc.
Nếu gây tử vong hoặc hỏng mắt lãnh chúa → bị chặt tay.
Nếu làm chết một nô lệ → bồi thường bằng một nô lệ khác.
Nếu làm hỏng mắt nô lệ → bồi thường nửa giá trị nô lệ.Các phẫu thuật về mắt, nắn xương, chữa bong gân cũng có bảng phí riêng, phân biệt theo đẳng cấp xã hội.
Ngoài ra, luật cũng quy định hình phạt khắc nghiệt cho những người làm vú nuôi nếu gây ra cái chết cho trẻ mà họ nuôi.
Ý nghĩa lịch sử, pháp lý và y học
Bộ luật Hammurabi không chỉ là kho báu pháp lý, mà còn là nguồn sử liệu quý giá giúp chúng ta hiểu được cách xã hội Babylon cổ đại nhìn nhận nghề y:
Nghề y là một nghề có kỹ năng, trách nhiệm, không chỉ lệ thuộc vào tín ngưỡng.
Người bệnh, dù là lãnh chúa hay nô lệ, đều có một mức độ bảo vệ pháp lý nhất định.
Tiền công, hình phạt, và sự phân tầng xã hội được quy định rõ ràng, phản ánh cả cấu trúc xã hội lẫn đạo đức nghề nghiệp.