Jonas Edward Salk (1914–1995) là bác sĩ, nhà vi-rút học và nhà dịch tễ học người Mỹ. Ông nổi tiếng với việc phát triển loại vắc-xin đầu tiên an toàn và hiệu quả chống lại bệnh bại liệt, một căn bệnh từng là nỗi kinh hoàng cho trẻ em và gia đình trên khắp thế giới.
- Tiểu sử và hành trình nghiên cứu
Jonas Salk sinh ngày 28/10/1914 tại New York, Hoa Kỳ. Ông học tại City College of New York và sau đó theo học ngành y. Từ đầu sự nghiệp, ông đã hướng tới nghiên cứu vi-rút và các biện pháp phòng bệnh cho cộng đồng.
- Phát triển vắc-xin bại liệt
Vào giữa thế kỷ XX, bệnh bại liệt (poliomyelitis) là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, đặc biệt ở trẻ em, gây liệt và tử vong hàng loạt.
Từ năm 1947, Salk nhận công tác tại Đại học Pittsburgh và khởi động chương trình nghiên cứu vắc-xin từ năm 1948. Ông đã chọn phương án dùng vi-rút đã bị bất hoạt (chết) để tiêm chủng, nhằm đảm bảo an toàn hơn so với các phương án vi-rút sống.
Năm 1954, vắc-xin của Salk được thử nghiệm trên khoảng một triệu trẻ em trong chiến dịch lớn mang tên “Polio Pioneers”. Ngày 12/4/1955, kết quả công bố là vắc-xin an toàn và hiệu quả, mở ra kỷ nguyên mới trong phòng chống bệnh truyền nhiễm.
- Tầm ảnh hưởng và giá trị
Tác phẩm của Salk đã giúp chuyển bệnh bại liệt từ một “đội quân” đáng sợ thành một bệnh có thể phòng ngừa bằng tiêm chủng. Ông đã từ chối cấp bản quyền cho vắc-xin của mình, với quan điểm rằng vắc-xin là “tài sản chung của nhân loại”.
Ngoài ra, năm 1963 ông thành lập Viện Nghiên cứu Sinh học Salk (Salk Institute for Biological Studies) tại La Jolla, California – một trung tâm nghiên cứu sinh học sáng giá quốc tế.
- Di sản để lại
Jonas Salk là hình mẫu của sự kết hợp giữa khoa học và nhân văn: nghiên cứu vì sức khỏe cộng đồng, đặt lợi ích người bệnh lên trên lợi ích cá nhân. Di sản của ông tiếp tục lan tỏa qua các chương trình tiêm chủng toàn cầu và trong nỗ lực xóa bỏ bệnh bại liệt hoàn toàn.
Câu chuyện của ông mang lại nguồn cảm hứng lớn cho sinh viên y khoa, các nhà nghiên cứu và mọi người làm nghề y – rằng mỗi phát hiện dù nhỏ cũng có thể góp phần thay đổi số phận của nhân loại.